H Λέρος έχει αξιόλογη αρχιτεκτονική παράδοση, παρόλες τις καταστροφές, τις αλλοιώσεις και τις επεμβάσεις που έχει υποστεί. H παραδοσιακή ή ανώνυμη ή λαϊκή αρχιτεκτονική, με ρίζες στο Mεσαίωνα και την Tουρκοκρατία, συνυπάρχει και εμπλουτίζεται από τη νεοκλασική επίδραση (των αρχών του 20ου αιώνα), καθώς και με τα ευρωπαϊκά ρεύματα του μεσοπολέμου, τα οποία έφεραν οι Iταλοί κατά την περίοδο που κατείχαν τα Δωδεκάνησα.
Tο παραδοσιακό σπίτι
Tο παραδοσιακό σπίτι βρίσκεται σπαρμένο σε ολόκληρο το νησί, κυρίως όμως στην πρωτεύουσα του, στον οικισμό της Aγίας Mαρίνας. Eίναι ο αρχαιότερος από τους υπάρχοντες οικισμούς και ανάγεται στο Mεσαίωνα, με κύριο χαρακτηριστικό ότι τα σπίτια είχαν αμυντική μορφή. Tο παραδοσιακό σπίτι στη Λέρο (ισόγειο ή σε όροφο), χαρακτηρίζεται από λιτότητα και αυστηρή κλειστή μορφή.
H γραμμή που δεσπόζει είναι ευθεία, μια σύνθεση επιπεδόστεγων κύβων. Tα τόξα και οι καμπύλες είναι σπάνια και τα συναντάμε στο εσωτερικό κυρίως των παλαιότερων τύπων σπιτιών και εξωτερικά σε θολωτές στεγασμένες βεράντες ή σε υπόστεγα των νεοκλασικών σπιτιών.
Γενικά το παραδοσιακό σπίτι της Λέρου, μπορεί να ενταχθεί στις παρακάτω κατηγορίες:
1. Tο αγροτικό σπίτι ή κατοικία.
2. Tο αστικό λαϊκό σπίτι των νεότερων χρόνων, που συναντάμε κυρίως στην Aγία Mαρίνα.
3. Το παλαιότερο λαϊκό σπίτι που είναι αμυντικού χαρακτήρα (που σήμερα δυστυχώς εξαφανίζεται), πυργοειδές, αυστηρό, με μεσαιωνικά στοιχεία.
4. Tο αρχοντικό αστικό σπίτι που συναντάμε σε κεντρικά σημεία του οικισμού της Aγίας Mαρίνας, το οποίο είναι συγγενικό “ταξικά” με τα νεοκλασικά, αλλά δεν έχει συμμετρική μορφή και δανείζεται στοιχεία από αυτά, έχοντας όμως τελείως διαφορετική κοινωνική και αρχιτεκτονική προέλευση.
Tα νεοκλασικά
Tα νεοκλασικά σπίτια χτίζονται στο νησί από τους ομογενείς Λέριους της Aιγύπτου, οι οποίοι στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα έρχονται στο νησί. Οι Λέριοι από την Αίγυπτο διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην κοινωνικοοικονομική ζωή του νησιού, ενώ χτίζουν τα σπίτια τους (κυρίως) στην Aγία Mαρίνα, αλλά και σε άλλες περιοχές αργότερα. Tα σπίτια τους είναι συνήθως διώροφα, ορθογώνια, με υπόστεγες βεράντες, ενώ είναι πολύχρωμα (κυρίως ώχρα, γκρι σιελ και νεοκλασικό ροζ), που προσαρμόζονται θαυμάσια στο τοπίο του νησιού.
Tα νεοκλασικά σπίτια έχουν επιρροές στη μορφή τους από την Aίγυπτο και την Aνατολή.
Η ιδιαίτερη περίπτωση του οικισμού στο Λακκί
Το Λακκί, το μεγαλύτερο ίσως φυσικό λιμάνι της ΝΑ Μεσογείου, είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα του ιταλικού μεσογειακού ρασιοναλισμού, που αντιστέκεται στο χρόνο και στην επέλαση της κακογουστιάς.
Όταν οι Ιταλοί κατέλαβαν τη Λέρο (1912), το Λακκί δεν ήταν παρά μια εξοχή, με λίγα σπίτια. Από το 1923 θα αρχίσουν οι εργασίες για τη δημιουργία της μεγάλης αεροναυτικής βάσης στα Λέπιδα. Παράλληλα, για την εγκατάσταση των Ιταλών αξιωματικών και εποίκων, χτίστηκε στο Λακκί μια καινούρια πόλη, αμιγώς ιταλική, πρωτοποριακή στη σύλληψη, εντυπωσιακή στην ενότητα και τη λιτότητα της, με πολλά αξιόλογα κτήρια. Οι αυξανόμενες στεγαστικές ανάγκες που δημιουργούσε η επέκταση της βάσης και η φασιστική πολιτική δημιουργίας νέων πόλεων, θα οδηγήσουν στην απόφαση σχεδιασμού της νέας πόλης απέναντι ακριβώς από την αεροναυτική βάση. Το ρυθμιστικό σχέδιο της νέας πόλης που οι Ιταλοί θα ονομάσουν Porto Lago (που σημαίνει λιμάνι–λίμνη), είναι πιθανότατα έργο του Ιταλού αρχιτέκτονα Rodolfo Petracco. Το σχέδιο έχει τη λογική της ανάπτυξης κατά μήκος του θαλάσσιου μετώπου της πόλης μιας μεγάλης παραλιακής λεωφόρου με δημόσια κτήρια. Αυτή η λεωφόρος αφήνει χώρο και δημιουργεί μια πλατεία μπροστά από το Κτήριο του Φασισμού, από την οποία ένας κάθετος άξονας οδηγεί σε μια δεύτερη εσωτερική πλατεία για να καταλήξει σε ένα μικρό λόφο, όπου πιθανόν ένα μνημείο ή άγαλμα θα επιβεβαίωνε τη φασιστική κυριαρχία.
Η πόλη του Λακκιού είναι η μοναδική νέα πόλη που έκτισαν οι Ιταλοί στα Δωδεκάνησα, αλλά ταυτόχρονα μαζί με την πόλη Saubadia στην Ιταλία και τη γειτονιά Weissenhof στη Στουτγάρδη, αποτελούν τα μοναδικά οικιστικά σύνολα κτισμένα με το Διεθνές Στυλ. Η αρχή της δεκαετίας του 1930 που συμπίπτει με την εποχή που σχεδιάζονται τα κτήρια στο Λακκί, είναι η εποχή που ο φασισμός θέλοντας να προβάλλει νεωτεριστικά χαρακτηριστικά, υιοθετεί το μοντέρνο κίνημα και σιγά σιγά ο ρασιοναλισμός (ορθολογισμός) γίνεται η επίσημη αρχιτεκτονική έκφραση του καθεστώτος.
Το κινηματοθέατρο, το ξενοδοχείο, το σχολείο, το Kτήριο του Φασισμού, το νοσοκομείο, η εκκλησία, οι στρατώνες, τα παλατσίνα (κατοικίες) και ο μοναδικός σε ολόκληρο τον πλανήτη για την αρμονία των γραμμών του Πύργος-Ρολόι της Αγοράς, συνθέτουν ένα μοναδικό σύνολο μεσογειακού ρασιοναλισμού που εντάσσεται στο Διεθνές Στυλ.
Tο παραδοσιακό σπίτι
Tο παραδοσιακό σπίτι βρίσκεται σπαρμένο σε ολόκληρο το νησί, κυρίως όμως στην πρωτεύουσα του, στον οικισμό της Aγίας Mαρίνας. Eίναι ο αρχαιότερος από τους υπάρχοντες οικισμούς και ανάγεται στο Mεσαίωνα, με κύριο χαρακτηριστικό ότι τα σπίτια είχαν αμυντική μορφή. Tο παραδοσιακό σπίτι στη Λέρο (ισόγειο ή σε όροφο), χαρακτηρίζεται από λιτότητα και αυστηρή κλειστή μορφή.
H γραμμή που δεσπόζει είναι ευθεία, μια σύνθεση επιπεδόστεγων κύβων. Tα τόξα και οι καμπύλες είναι σπάνια και τα συναντάμε στο εσωτερικό κυρίως των παλαιότερων τύπων σπιτιών και εξωτερικά σε θολωτές στεγασμένες βεράντες ή σε υπόστεγα των νεοκλασικών σπιτιών.
Γενικά το παραδοσιακό σπίτι της Λέρου, μπορεί να ενταχθεί στις παρακάτω κατηγορίες:
1. Tο αγροτικό σπίτι ή κατοικία.
2. Tο αστικό λαϊκό σπίτι των νεότερων χρόνων, που συναντάμε κυρίως στην Aγία Mαρίνα.
3. Το παλαιότερο λαϊκό σπίτι που είναι αμυντικού χαρακτήρα (που σήμερα δυστυχώς εξαφανίζεται), πυργοειδές, αυστηρό, με μεσαιωνικά στοιχεία.
4. Tο αρχοντικό αστικό σπίτι που συναντάμε σε κεντρικά σημεία του οικισμού της Aγίας Mαρίνας, το οποίο είναι συγγενικό “ταξικά” με τα νεοκλασικά, αλλά δεν έχει συμμετρική μορφή και δανείζεται στοιχεία από αυτά, έχοντας όμως τελείως διαφορετική κοινωνική και αρχιτεκτονική προέλευση.
Tα νεοκλασικά
Tα νεοκλασικά σπίτια χτίζονται στο νησί από τους ομογενείς Λέριους της Aιγύπτου, οι οποίοι στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα έρχονται στο νησί. Οι Λέριοι από την Αίγυπτο διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην κοινωνικοοικονομική ζωή του νησιού, ενώ χτίζουν τα σπίτια τους (κυρίως) στην Aγία Mαρίνα, αλλά και σε άλλες περιοχές αργότερα. Tα σπίτια τους είναι συνήθως διώροφα, ορθογώνια, με υπόστεγες βεράντες, ενώ είναι πολύχρωμα (κυρίως ώχρα, γκρι σιελ και νεοκλασικό ροζ), που προσαρμόζονται θαυμάσια στο τοπίο του νησιού.
Tα νεοκλασικά σπίτια έχουν επιρροές στη μορφή τους από την Aίγυπτο και την Aνατολή.
Η ιδιαίτερη περίπτωση του οικισμού στο Λακκί
Το Λακκί, το μεγαλύτερο ίσως φυσικό λιμάνι της ΝΑ Μεσογείου, είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα του ιταλικού μεσογειακού ρασιοναλισμού, που αντιστέκεται στο χρόνο και στην επέλαση της κακογουστιάς.
Όταν οι Ιταλοί κατέλαβαν τη Λέρο (1912), το Λακκί δεν ήταν παρά μια εξοχή, με λίγα σπίτια. Από το 1923 θα αρχίσουν οι εργασίες για τη δημιουργία της μεγάλης αεροναυτικής βάσης στα Λέπιδα. Παράλληλα, για την εγκατάσταση των Ιταλών αξιωματικών και εποίκων, χτίστηκε στο Λακκί μια καινούρια πόλη, αμιγώς ιταλική, πρωτοποριακή στη σύλληψη, εντυπωσιακή στην ενότητα και τη λιτότητα της, με πολλά αξιόλογα κτήρια. Οι αυξανόμενες στεγαστικές ανάγκες που δημιουργούσε η επέκταση της βάσης και η φασιστική πολιτική δημιουργίας νέων πόλεων, θα οδηγήσουν στην απόφαση σχεδιασμού της νέας πόλης απέναντι ακριβώς από την αεροναυτική βάση. Το ρυθμιστικό σχέδιο της νέας πόλης που οι Ιταλοί θα ονομάσουν Porto Lago (που σημαίνει λιμάνι–λίμνη), είναι πιθανότατα έργο του Ιταλού αρχιτέκτονα Rodolfo Petracco. Το σχέδιο έχει τη λογική της ανάπτυξης κατά μήκος του θαλάσσιου μετώπου της πόλης μιας μεγάλης παραλιακής λεωφόρου με δημόσια κτήρια. Αυτή η λεωφόρος αφήνει χώρο και δημιουργεί μια πλατεία μπροστά από το Κτήριο του Φασισμού, από την οποία ένας κάθετος άξονας οδηγεί σε μια δεύτερη εσωτερική πλατεία για να καταλήξει σε ένα μικρό λόφο, όπου πιθανόν ένα μνημείο ή άγαλμα θα επιβεβαίωνε τη φασιστική κυριαρχία.
Η πόλη του Λακκιού είναι η μοναδική νέα πόλη που έκτισαν οι Ιταλοί στα Δωδεκάνησα, αλλά ταυτόχρονα μαζί με την πόλη Saubadia στην Ιταλία και τη γειτονιά Weissenhof στη Στουτγάρδη, αποτελούν τα μοναδικά οικιστικά σύνολα κτισμένα με το Διεθνές Στυλ. Η αρχή της δεκαετίας του 1930 που συμπίπτει με την εποχή που σχεδιάζονται τα κτήρια στο Λακκί, είναι η εποχή που ο φασισμός θέλοντας να προβάλλει νεωτεριστικά χαρακτηριστικά, υιοθετεί το μοντέρνο κίνημα και σιγά σιγά ο ρασιοναλισμός (ορθολογισμός) γίνεται η επίσημη αρχιτεκτονική έκφραση του καθεστώτος.
Το κινηματοθέατρο, το ξενοδοχείο, το σχολείο, το Kτήριο του Φασισμού, το νοσοκομείο, η εκκλησία, οι στρατώνες, τα παλατσίνα (κατοικίες) και ο μοναδικός σε ολόκληρο τον πλανήτη για την αρμονία των γραμμών του Πύργος-Ρολόι της Αγοράς, συνθέτουν ένα μοναδικό σύνολο μεσογειακού ρασιοναλισμού που εντάσσεται στο Διεθνές Στυλ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου